डेउठन्वा भिट्टर नुकल थारु संस्कृति

कृष्ण समर्पण, दाङ : 

थारु समुदाय विविध संस्कृति, परम्परा ओ चालचलनले भरल समुदाय हो । थारु समुदायम संस्कृति ओ सभ्याताके समुन्द्र हो । थारु समुदायम आपन् किसिमक रिटिरिवाज, चालचलन, नाचगान बा । व्यतिगत व पारिवारिक जिम्मेवारी केल नाहि थारु समुदायम गाउँभरके रक्षा कर्ना, सामूहिक भावनालेक मिलजुल्क बैस्ना आपन किसिमक सिमारेखा बा । आपन घरपरिवारक सुख स्वास्थ हेर्ना घरक सिमा थारुनके घरक डेउरहार कोन्टिसे जोरगैल बा । ओस्टहक थारु गाउँक सक्कु घरपरिवारक सुख स्वास्थ हेर्ना गाउँकजो रक्षा कर्ना सिमा थारु गाउँम रहल डेउठन्वासे जोरगैल बा । गाउँक सक्कु घरपरिवारह ज्वारल डेउठनवक बारेम उग्रघार पर्ना म्वार प्रयास हो । लि चलि जाई थारु गाउँक सिमाह बाँन्ढल डेउठन्वा घुम ।

डिउठन्वा का हो ट ?

‘डेउ’ कलक् डेविडेउटा हुईट ओ ‘ठन्वा’ कलक ठाउँ हो । ट असिक ह्यारबेर डिउठन्वा कलक डेबिडेउटनक् बैस्ना ठाउँ हो । थारु पुर्खाहुक्र ढ्यार डेबिडेउटन् मन्टि अइल ओ पुज्टि अईल । थारुहुक्र मन्ना उह डेबिडुर्गन्क बास डेउठन्वम हुइल ओ हुकहन्क साथसहयोग लेक हमार पुर्खाहुक्र आडिमकालसे हमार बंश ओ पुस्टा चलैटि अईल । हमार जीवन डेविडेउटनसे जोरगैल बा । हमार बच्ना सैली, हमार संस्कृति, हमार परम्परा ओ, हमार सभ्यता हम्र पुज्ना डेबिडेउटनके सँग चल्टी आइटा । हमार जिन्गी घरम रलक डिउरहार कोन्टि ओ हमार गाउँम रलक डेउठन्वासे जोरगैल बा ।

भूमिपुत्र हमार थारु पुर्खाहुक्र बन्वा फार्ख बैस्ल । किराकाटि, रोग ब्याढि कुछु नि मान्क हमार पुस्टा चलैल । असिक हमार पुर्खाहुक्र जिन्गी जियबेर मरि पर्ना ध्यार ह्वाए । मरि पर्ना कलक मनै मुना हो । उ ब्याला ध्यार कारनलेक मरि पर, जस्टकि आउँ, हैजा अस्टह अस्टह । असिक मरि परबेर उ ब्याला ध्यार मनै मुअट । कौनौ गाउँम ट झन मरि पर्क गाउँजो सुनसान हुइना अबस्था फे ह्वाय । असिन अबस्ठाम गाउँक मनै यि संकटमसे बचक लाग, गाउँक रक्षा करक लाग अप्न मन्ना डेबिडेउटन पुकर्ल ओ गाउँम हुकहनके लाग छोटिमोटि घर बनैल जेहिह डेउठन्वा कैक नाउ डेल । उह डेउठन्वक कारणले हमार पुर्खाहुक्र बच्ल ओ आपन पुस्टा बचैल, चलैल । उ ब्याला अस्पटाल नि रह मनै डुखबेराम पर्लसे गुरुवा पाटि बैस्ना, जरबुटि खैना करट ।

डेउठन्व म का का रठा ?

डेउठन्वम ध्यार डेबिडेउटनके बास रहट । डेउठनवम् सब्से उटूहोर डहरचन्डी रठी । डोस्र करमस् मुरहामटौँ, पिटोन्र्या, पस्छिउँ पिटोन्र्या, सुच्चा, मडमुक्खी ओ सब्से दख्खिनहोर पण्डावा रठ । डहरचन्डि कलक गाउँक सब्सेबरुवार डेउटा हुइटि जे गाउँक रक्षा कर्ठि । मुरामटौ कलक गाउक महटावक नाउसे मुर्रा गर्ना हो । पिटोन्र्या कलक पटनहीक पिटोन्र्या हुइटि । पस्छिउ पिटोन्र्या कलक गाँउसे बाहेर पस्छि उहोर पुजपर्ना डेवि हुइटि, सुच्चा कलक दुधक धार खइना डेउटा हुइट । ओस्टहक, मडमुक्खी कलक मड्के धार चह्राईपर्ना डेउटा हुईट, पण्डाव कलक पाँच पण्डावन हुइट । यि डेबिडेउटा बनाईबेर सक्कु कट्ठोक जो बनाईल रठा । यहिसे फे पटा हुइठा कि थारु पुर्खाहुक्र भुमिपुत्र हुइट । काजे कि थारु पुर्खाहुक्र ज्या चिज बेलसटि अइल उह चिजह मन्टि अइल । डेउठन्वम रलक सक्कु डेउटनक आपन आपन काम ओ महत्व बाटिन जस्ट कि रोगब्यढिसे बचैना, भुट्वा लगायत नैमजा चिजसे बैचना ओ गाउँक रक्षा कर्ना अस्टह अस्टह ।

मुरामटौ काजे गर्ना ?

मुरामटौ गर्ना कलक महटावक नाउँसे मुरहा गर्ना कलक हो । लौव महटावा बन्लसे उ महटावक नाउसे जो कट्ठोक मुरा गारजाइट । महटावा डेरठन्वक रेखडेख ओ सडभर धारधुप डेना कर्नाहोरसे महटावक नाउमसे जो मुर्हामटौ गारजैठा । पाछ और लौव महटाव चुनगैलसे पुरान मुरामटौक पज्रह लौव महटावक नाउमसे लौव मुरामटौ गारजाइट । असिक ध्यार समय पाछ उ गाँउम कैठो महाटाव बन्ल कैक मुरामटौ गन्क जो पटा लगाए सेकजाइट ।

कसिक गुरै कर्ना ?

गुरै कर्ना कलक पुजा कर्ना हो । डेउठन्वम बरस भरम दुई ठो गुरै करजाइट । एक्ठो गुरै कलक हरया गुरै हो कलसे और गुरै कलक ढुरया गुरै हो । हरया गुरै अस्टिम्कीक लग्गह करजाइट कलसे ढुरया गुरी चैत महिनम करजाइट । हरया गुरै बालीनाली बरहया ह्वाए कैक कर जाइठ । हरया गुरी करबेर कुल्लोक मुन्टम दुधक धार डेजाइट । उ पानी जसो खेटवम गैलसे बालीनाली बरह्या हुइठा, किराकाँटि नि लग्ठ कना बिश्वास बा । गुरै करबेर गाउँक चलनचल्टिम करजाइट, हरर्या गुरै करबेर १२ ठो चिङनी ओ, दुईठो सुरिक पट्ठरु लग्ठा । ओसहख ढुरया गुरी जिउधन ओ गाउँक रक्षा करक लाग कर जइठा । ढुरया गुरै करबेर १२ ठो चिङ्नी ओ, १ ठो सुरिक पट्ठरु लग्ठा । असिक हरसाल गाउँक महटावा, गाउँक अगुवन ओ सक्कु गओल्यन अप्न बैस्ना गाउक रक्षा कर्ठ ।

डेउठन्वम जाईबेर का डर लग्ठा ?

डेउठन्वम जाइबेर डराइ पर्ना कौनो जरुरी नि हो । डर लग्ना कलक खालि मनक भावना केल हो । हम्र डुख बेराम पर्लसे मन्डिर जाक डेबिडेटन पुकर्ठि ओसहख डेउठन्वम जाक डेबिडेटन पुकार सेक्ठि । हम्र सद्ध मन्डिर जैठि ओसहख डेउठन्वम जैना बानी बनैबिट असिन डर हेरैटि जाई । ध्यार ज डेउठन्वहोर नि जा भुट्वा लागि कठ असिन कहाई ह हटाइ पर्ना फे बा । ओसहख डेउठन्वक नियमिट सफाई कर्ना, सफा सुग्घर बनाई पर्ना फे डेखपरट । हमार छाईछावन यि सांस्कृतिक बारेम जनाई बुझाई पर्ना जरुरी फे बा । गाउँक ख्याल बैसबेर यि ओ असिन सांस्कृतिक विकास ओ संरक्षणक लाग छलफल कर्ना ओ पुस्टा हस्टान्टरन कर पर्ना जरुरी फे बा ।

महत्व का बा ?

आबक अबस्ठम हरेक ठाउँम अस्पताल बा जहाँ मनै बेराम हुइलसे उपचार कराए जैठ । औरहोर हमार पुरान विधि प्रक्रिया फे पलि बा आछट्पाटि बैस्ना, झारफुक कर्ना । टर आवक अबस्ठमफे ध्यार मनै जटिल रोगमसे छुटकारा पाइक लाग उह पुरान प्रक्रियामसे उपचारफे करैठ । उ ब्याला बालीनाली सपारक लाग, गुरै कैक, किराकाटिन ओ चिरैनसे बचा जाए । हमार समाज आधुनिकटाहोर गैलसेफे पुरान रिटिअनुसारक प्रक्रियालेजो हमार गाँउक रक्षा हुईटि बा कना विस्वास फे आम्हिन पलिबा । आब टोल बिकास संस्था कैक हमार समुडायक विकाश कर्ना काम हुईलसफे हमार पुरान संस्कति ओ परम्पराले हमार समुडाय आब सम्म अस्तित्वम बा कना बाट आवक पुस्टा बुझ पर्ना जरुरी बा । उहमार याकार महŒव आवफे ओत्रह बा काल फे याकर महत्व पला रहि ।

हरेक थारु गाउँम महाटावा बन्ना, डेउठन्वा बनैना चलन पलि बा । हमार डेउठनवक कारणसे हमार गाउँ चलल बा हमार सामुहिक बन्धनम बाँढगैल बाटि । गाउँम भ्वाज विवाह, हुईबेर डुलहा बर्छिलेक डेउठन्वा घुम्क बराट जैना कर्ठ । यि करबेर हमार डेउटा हमार रक्षा करर्ठ कना बिस्वास रठा। ब्यतिगत, समुडायिक ओ सरकार पक्षसे यि संस्कुतिह बाचई पर्ना जरुरी बा । हमार कला, संस्कृटि, पहिचान ओ चालचलन ह बचाई पर्ना जरुरी बा ।

संरक्षण कसिक कर स्यक जाई ?

धर्म,संस्कृति ओ परम्परा कलक पुस्टा हस्टान्टरन हुइटि जैना चिज हो । असिक पुस्टान्टर हुइबेर कुछकुछम बड्लाव अइना फे स्वाभाविक फे हो । हमा थारु सँस्कृटि पुस्टान्टर हुईबेर ध्यार चलन बड्लैटि ओ हेरैटि आइल फे बा । बाजेक पालम, बाबक पालम चल्टि अइलक चलन ह हमार पालम कसिक बेल्सना ओ अईना पुस्टाह कसिक हस्टान्टर कर्ना हो ? यि बाट ह गहिरक स्वाच पर्ना जरुरी बा। हमार चालचलन ह कसिक बचैना कैक हम्र ब्यत्तिगट, पारिवारि ओ सामुडायिक प्रयाससे ध्यार काम कर सेक्ठी कलसे राज्यक टर्फसेफे असिन संस्कतिक संरक्षणम ध्यान डिह पर्ना डेखपरट । ध्यार गाँउम महटावा प्रथा ओ डेउठन्वा आजकाल पलारलसेफे याकर संरक्षण निकर्लसे आघक डिनम हेरैटि जैना डेख परट । हमार पुर्खाओनसे चल्लक चलनह हमार पुस्टाम बेल्सक लाग याकर ईटिहास, महत्व ओ संस्कृतिसे जोर गैल हमार जिन्गीक बारेम जानकारी डेना जरुरी बा । आपन घरपरिवारम यि ओ असिन चलनक बारेम ख्याल कर्ना, गाउँक कचेहरी बैसबेर असिन चलनक बारेम छलफल कर्ना ओ संरक्षणम सामुहिक योजना बनाक काम कर्ना जरुरी बा । आम्हिन कना हो कलसे गाउँक पुरान जन्ना बुझ्ना मनैनसे याकर बारेम जानकारी लेना ओ गाउँक अगुवन परिचालन कर पर्ना जरुरी बा । ओस्टहक राज्यक टर्फसेफे असिन सांस्कृतिक संरक्षणक लाग बिसेस कार्यक्रम अन्ना, पैसा छुट्टेइना काम कर पर्ना जरुरी बा । राज्यसे पुर्खासे चल्टि ऐलक असिन सामाजिक चलन ह कानुनी मान्यता डेना ओ संस्थागत कर पर्ना फे जरुरी बा ।

ओरौनी

हमार परिचान बा ट हम्र बाटि । हमार संस्कृति बा ट हम्र बाटि । बिना संस्कृतिक, बिना सभ्यटक का मनै का पस । उहमार हमार पहिचान, सभ्यटा, चालचलन, रितिरिवाज, धर्म संस्कृतिह बचाई पर्ना ध्यार आवस्यक बा । डेबिडेउटनसे ज्वारल हमार जिन्गी ओ डेउठन्वमसे ज्वारल हमार थारु गाउँह मजा बनाई । आपन जान्ल रिटिरिवाज, संस्कृति ओ नाचगानक बारेम और जाहन सिखाई, नि जानल रिटिवाजक बारेम जानल मनैनसे पुछ्ना अ‍े सिख्ना कोसिस करि । अप्न जोन ठाँउमसे ज्या योगदान कर सेक्बि उह करि । तर जरुर करि ।

प्रकाशित मितिः   १५ चैत्र २०७९, बुधबार ०५:०४