थारूनके थरसम्वन्धी मिथक

थारु जाति नेपालके पुरुब मेचीसे पश्चिउ महाकालीसम तराई तथा भित्री मधेशके भूभागम सदियोसे बसोबास कर्टि आइल बाट । हरेक जातजातिके आआफन थर उपथर वा गोत्रसम्बन्धी मिथक, किंवदन्ती रहठ । थारुनके फे और जातिन असक आफन मेरके विभिन्न थर उपथर छ । तर आफन थरके बारेम बहुत जहन जानकारी निहुइन् । काखर कि थर बारे प्रश्न कर ब्याला धेर मनै अचम्मित हुइठ । आफन थर कहक छोर्ख घरक नाउक बारेम बट्वाइ लग्ठ । थारुनके थरम लेखी, दहित, सत्गौँवा, रत्गैँया, महतो लगायत सयौँ थर रहल बाट । यी आलेखम सुर्खेत जिल्लाके थारु जातिके थर बारे मिथक प्रस्तुत कैगिल बा ।

२. थारुनके थरसम्बन्धी मिथकः

हरेक जातजातिन्हक आफन थर उपथर सम्वन्धी किंबदन्ती वा मिथक रहठ । थारुनके विभिन्न थर उपथर रहठ । आफन थरके बारेम धेर मनैन जानकारी नैरठिन् । हमार समाज धेर मनैन थर पत्ता नैहुइलक कारण कौन थर हो कना प्रश्नम चक्वा जिठ । थर कहक छोर्क घरक नाउँ जनैठ । सुर्खेत जिल्लाम अंग्रीम गन सेक्जिना दुई चारजन केल मिठक बट्वाइ सेक्ना हुइलक कारण यहाँ कुछ मिथक प्रस्तुत बा ।

(क) गाँधी कुसुम्ह्याः

अघटे दुईठो गुरुवा रलह हु । दुनु गुरुवोन्के तान्त्रिक ज्ञान विद्यामा प्रतिस्पर्धा हुइना क्रमम एकठो गुरुवा और गुरुवक खेट्वक धानम गाँधी छ्वारल हु त दोसो और गुरुवा सक्कु गाँधी ढह्रियाम बझाख बन्द कैदेहल हु । असिक गाँधी बझाख जित्लक कारण गाँधी कुसुम्ह्या थर हुइलक हो ।

(स्रोतः भुजिलाल थारु, लौवस्ता)

(ख) बसगोन्डर्याः

भर्खर भ्वाज कैल दुल्हा सस्रार मान गिल हु । जाइब्याला एकठो बाँसक गोन्द्री, झसल मुर्घा, ग्वानक गोन्द्री, जिती मुर्घा लेक गैल हु । ओहमार बसगोन्डर्या थर हुइल कठ ।

(स्रोतः मौरङग्या थारू, तिलपुर )

(ग) पूर्बी बाल कुसुम्ह्याः

एकठो घरम लौरा ओ लौ¥याके भ्वाज कर्ना कैख मांग रख्लह हु । तर अपशोच लौरा भ्वाज कर्नासे आघ मुगिल हु त दोसो लौ¥याफेन ओह लौरक नाउँम सती गैगिल हु । सती गैल लौ¥या ओहघर थान ख्वाज लागल हु । हेराफेरि करठ घरिम त थान दिह पर्ना बात गुरुवन कल हु । थान फे देल । बिना भ्वाज कर्ल असिख कन्याम नै घटना घट्लक कारण पूर्बी बालकन्या कुसुम्ह्या थर ह्वाए गिल हो ।

(स्रोतः स्व.कालुराम चौधरी, बुदबुदी)

(घ) घनझर्वा कुसुम्ह्याः

अघटेक जामानाम हमार पुर्खनके सर्वनास करकलाग धानक घानाम गोरुनसे दबाख मुवाइक लाग रलह हु । घानाम माली दाख धान निखारठसम दबैल हु । त दोसो धान निखार्ख सेक्ख जब घाना झार लग्ल त दबल मनै हमार पुर्खाओ फटाफट जिटी निक्रल कति । असिक दबाइट घरिमफे घानमसे बच्लक ओहर्से घनझर्वा कुसुम्ह्या थर ह्वाए गैलक हो ।

(स्रोतः स्व. बेलौरी थरुनी, लौबस्ता)

(ङ) नम्वाः

घरक मनै दिउता बनाइटलह हु । आघ दिन मैया पर्ल और मुर्घी, बोका, पूजापाठके सामग्री सकु खटनपटन तयार रलहिन् हु । बिहान्ख गुरुवा कसौका गुरै कर्ल हु । आब ब्वाक्या पूज परल कहट घरिम त घरम ब्वाक्य नै हो । रात्ख चोर्वा ब्वाक्या चोर्ख लैगिल हु, ओह ब्वाक्या बाँधल किल्लाम कुक्रा बाहान्देल रह हु । आब का कर्ना त तुरुन्त ब्वाक्यक व्यवस्था नैहुइठो का करि त कैक गुरुवाह पुछ्ल हु । गुरुवा कहल कुक्राफे बन्जाइ । तर पुज ब्याला कह सिखाइल हु‘लम्मा पुछिक झाबर कान ठ्याप परम क्याउ नाकरिस् ।’ कैक पुजहो कहल हु । ओसहख कैक पुजापाठ कर्ल हु । पाछ लम्मा लम्मा कहट कहट नम्वा ह्वाए गिल ओहमार नम्वा थर हो ।

(स्रोतः औसिंया थारु, खोलीगाउँ)

(च) घेचकट्वाः

पूजापाठ कैक झर्सल मुर्घा कुठ्लीम धर्ल हु । ओह झर्सल मुर्घा काटक लाग भाडा ख्वाज लग्ल त मुर्घा कुठलीम धर्लक बिस्रा धर्ल हु । सन्झाख झर्सल मुर्घा ब्वालल कति त दोसो फे घ्याचा काट्ख खाधर्ल कति ओठेसे घेचकट्वा थर हुइल कठ ।

(स्रोतः बिर बहादुर चौधरी, उत्तर पर्सेनी)

(छ) पछलडङ्ग्या धम्लह्वाः

पैल्हक जमानाम घरक चुल्हाम धमलक (खरी) रुख्वा जामल हु । ऊ रुख्वा रातभरिम घरक धुरी छिर्ख छानीम फ्वाङ पार्ख बाहार उपर निकरगिल कति  । ओहमार धमला रुख्वामसे धम्लह्वा थर कायम ह्वाए गिलक हो ।

(स्रोत: धनीराम थारु, पातलगंगा)

सुर्खेत जिल्लाम रहल थारूनके थरः

१. घनझर्वा कुसुम्ह्या २. कुह्रर्रिया कुसुम्ह्या ३. पूर्वी कुसुम्ह्या ४. चुकाहा कुसुम्ह्या ५. गाँधी कुसुम्ह्या ६. राना कुसुम्ह्या ७. जगनथ्या कुसुम्ह्या ८. पद्मी कुसुम्ह्या ९. ठगौरिया कुसुम्ह्या १०. राजमान कुसुम्ह्या ११. ढकेह्रवा कुसुम्ह्या १२. राजवंशी कुसुम्ह्या १३. मड्वा कुसुम्ह्या १४. बग¥या कुसुम्ह्या १५. लम्मोछिया कुसुम्ह्या १६. कसौरी कुसुम्ह्या १७. तेलभङ्ग¥या कुसुम्ह्या १८. भगो¥या कुसुम्ह्या १९. पूर्वी बाल कुसुम्ह्या २०. होलरङ्ग्या कुसुम्ह्या २१. चक्रह्वा कुसुम्ह्या २२. कस्ली कुसुम्ह्या २३. कैली कुसुम्ह्या २४. खर कुसुम्ह्या २५. गर¥या चुकाहा २६. पुछ्कट्वा दहित २७. घण्टही दहित २८.कनपुँज्वा दहित २९. लखो¥या दहित ३०. झण्डही दहित ३१. रत्गैया (रत्गैई) ३२. ठन्टह्वा ३३. पछलडङ्ग्या ३४. भुरपुज्वा ३५. धरकट्वा ३६. जगनथ्या ३७. करिया कङ्ग्रह्वा ३८. पद्मी कुस्मी ३९. हरचब्वा ४०. रेग्घ्वा ४१. सिरुवा ४२. सुख¥या भे¥वा ४३. जुटकह्वा ४४. नम्वा (कौशिला) ४५. टेलुन्या ४६. टेल्या बाँतर ४७. कुम्हार ४८. डेमनरौरानी ४९. उल्टह्वा बखरिया ५०. ठकुरी ५१. खा खमानी ५२. भगो¥या ५३. रस्टेह्वा ५४. पिठादारिन ५५. बसगोन्डर्या ५६. राजभान ५७. घेचकट्वा ५८. दुहुना बठ्वा ५९.लोभभरान ६०.कुइरन ६१.ढकेहर ६२.बौखही ६४. कठरिया ६५. डुकुरपुछ्वा ६६. बौखही उल्टह्वा ६८. उल्टह्वा ६९. कौवा उल्टह्वा ७०. भित्तर बग¥या ७१. छङ्टह्वा ७२. लौलठ्या ७३. बन्जरा ७४. महत ७५. पिठा गुई (स्रोतः हाम्रो थारु समाज र संस्कृति,२०८९)

यह लेखम रहल कुछ थारु शब्दके नेपालीम अनुवादः

सस्रारः ससुराली, गोन्द्रीः

गुन्द्री, लौराः केटो,

लौर्‍याः केटी,
भ्वाजः विवाह,

अइलकः ल्याएको,

छुटीमुटीः ससाना

आघः अगाडि
ढह्रियाः नदीमा पानीमा डुबाइ माछा बल्झाउने एक प्रकारको बाँसद्वारा बुनिएको सामग्री,
बटोइठः बताउँछन् मयरिक

भाषाः मातृभाषा

कैगिल बाः गरिएको छ
अघटेक जमानाः प्राचीन समयमा

गुरै कर्नाः तान्त्रिक मन्त्रोच्चारण गरी गरिने पूजापाठ

प्रकाशित मितिः   ८ असार २०७९, बुधबार ०५:०५