‘रुचि भनेकै पढाइ थियो’

वीरेन्द्रनगर–१० निवासी डा. नरेशविक्रम ढकाल शैक्षिक अभियन्ता हुन् । हाल उनी आरटीआई इन्टरनेशनलको प्रारम्भिक कक्षा पढाइ कार्यक्रम सुर्खेतको संयोजक छन् । वि.सं. २०२२ भदौ ५ गते बुवा टीकाराम ढकाल र आमा नन्दकली ढकालको माइलो सन्तानका रूपमा गुर्भाकोट नगरपालिका (तत्कालीन मालारानी गाविस कोटखोलामा) जन्मिएका हुन् । भारतको सत्यसाई युनिभर्सिटी अफ टेक्नोलोजी एण्ड मेडिकल साइन्सेस मध्य प्रदेशबाट शिक्षामा विद्यावारिधी गरेका उनै ढकाल हाम्रा सहकर्मी मुना हमाल सँग बालापनका सम्झना यसरी साँटेः

मेरो जन्म किसान परिवारमा भयो । बुवाआमा खेतीकिसानी गर्नुहुन्थ्यो । हामी सात भाइबहिनी छौं । चार भाइ र तीन दिदी–बहिनी । मलाई तीन कक्षामा पढ्दादेखिको सम्झना अहिले पनि ताजै छ । त्यसबेलामा तीन कक्षामा जिल्लास्तरीय परीक्षा हुन्थ्यो । हामी ३० जना विद्यार्थीमा थियौं । त्यसमध्ये जम्मा तीन जना मात्रै पास भएका थियौं । म भने प्रथम भएको थिए ।

मेरो बुवाआमा निरक्षर भए पनि छोराछोरीलाई पढाउनु पर्छ भन्ने चेतना थियो । त्यसबेलामा बुवाले म प्रथम भएको खुशीयालीमा एक बोरा बदाम किनेर छिमेकीहरूलाई खुवाउनु भएको थियो । म प्रथम हुँदा उहाँमा देखेको खुुशीले नै मलाई पढाइमा अघि बढिरहने प्रेरणा दिइरह्यो । मेरो रुचि भनेकै पढाइ थियो । त्यसबाहेक साहित्यिक रचनामा पनि लगाब थियो । कविता लेख्थे । खेलकुदमा पनि रुचि राख्थे । भलिबल खेल्थे । उतिबेला टुक्की बालेर पढ्नु पथ्र्यो । बिजुली थिएन । मट्टितेल लिनका लागि नेपालगञ्ज जानुपर्ने अवस्था थियो । यातायातको पहुँच थिएन । बुवाहरू हिँडेर नै नेपालगन्ज जानुहुन्थ्यो । जाँदा घ्यू लिएर बिक्री गर्ने अनि मट्टितेल लिएर आउने गर्नुहुन्थ्यो ।

म राति पढ्दापढ्दै उज्यालो भएको पनि थाहा पाउँदैन्थे । मलाई पढेर अरुलाई सुनाउन मन पथ्र्यो । किताबका पाठहरू कन्ठ पारेर बुबालाई सुनाउँथे । घरको काम बिहान सघाउँथे । अनि दिनमा स्कुल पढ्न गइन्थ्यो । बिदाको समयमा बाख्रा गोठाला जानुपथ्र्यो । घरमा मेरो खास काम पानी बोक्ने हुन्थ्यो । बिहानभरी पानी बोक्नुपथ्र्यो । घरदेखि खोलामा भएको मुहानमा जान आधा र आउन पौने घण्टा समय लाग्थ्यो । गाईवस्तुलाई समेत बोकेर पानी खुवाउनुपथ्र्यो । मेरो माइली दिदीको विवाह हुुँदा घरमा ३० वटा बाख्रा थिए । अब ती बाख्रा मैले हेर्नुपर्ने भएको थियो । कि बाख्रा बेच्नुुपर्ने थियो कि मैले पढाइ छुटाउनुपर्ने । मेरो बुबाले बाख्रा बेच्ने निर्णय लिनुुभयो । किन्ने मान्छे खोरसहित बाख्रा लिन तयार भए । बुबाले खोर पछिलाई चाहिन्छ भनेर राख्ने मनसाय गर्नु भएको थियो । खोर नबेचे बाख्रा पनि बिक्री नहुने भएपछि बुवाले हाम्रो पढाइका लागि बाख्रा खोर नै बिक्री गरीदिनुभयो । सायद त्यसबेला बाख्रा खोर नबेचेर हामीलाई हेर्न लगाएको भए आज यो स्थानसम्म आइपुगिने थिएन । हामी जहाँ छौं, बुवाकै कारणले छौं । बुवाआमाको ठूलो योगदान छ ।

केटाकेटी उमेरमा धेरैजसो गुच्छा खेलिन्थ्यो । पैसा नै हुन्थेन । सटका टाँक बाजी राखेर खेल्थ्यौं । गुच्छा खेलमा मैले खुबै जित्थे । गोठाला जाँदा दिनभरी खेलेर नै समय बिताउँथ्यौं । स्कुलमा आयोजना हुने अतिरिक्त क्रियाकलापहरूमा सहभागी हुन्थे । साहित्यिक रचनाहरूका कार्यक्रम कहिल्यै छुट्थेनन् । पुरस्कार पाउँदा निकै रमाइलो लाग्थ्यो । एक पटक मैले प्रजातन्त्र दिवसको बेला ‘प्रजातन्त्र’ नामक कविता बाचन गरेँ । कविता प्रतियोगिता जितेपछि उतिबेलाको ओमेगा मसी तीन वट्टा पाएको थिए । ठूलो उपलब्धी हासिल गरेको जस्तै खुशीको सीमा नै थिएन । उतिबेला एउटा मसीको वट्टालाई १० पैसा पथ्र्यो ।

सात कक्षा पास भएपछि घरदेखि टाढाको स्कुलमा पढ्न जानुपर्ने अवस्था आयो । मैलै कक्षा ८, ९ र १० जनसेवा मावि सहारेमा पढेँ । घरदेखि डेढ घण्टा हिँडेर स्कुल जानुपर्ने बाध्यता थियो । पछि मैले होस्टेलमै बसेर पढेँ । त्यहाँ पढ्दा के समस्या थियो भने म सानो थिए । अरु साथीहरू ठूला थिए । उनीहरू मलाई पढेको देखेर घुमाउन लैजान चाहन्थे । घुम्न जाउँ भनेर धेरै कर पनि गर्थे । तर मैले कहिले सन्चो छैन् भनेर टारिरहन्थे । एक पटक उनीहरू मेरो मट्टितेलको भाडाबाट मट्टितेल चोरेर पानी हालिदिएछन् । त्यस दिन साँझ मेरो टुक्की बल्दै बलेन् । पछि थाहा पाए साथीहरूले पानी हालिदिएको । पढ्ने वातावरण नहुुँदा मैले शुुक्रवार घर जाँदा दुई दिन रातभरी घरमा बसेर पढ्थे । त्यसबेलामा विषयगत रूपमा शिक्षक पाउनै समस्या हुन्थ्यो । म विद्यालयमा हुुने टेष्ट परीक्षामा प्रथम भए । तर एसएलसीमा सामाजिक विषयमा फेल भए । दुई विषयसम्म लागेकोले दिन पाइन्थ्यो । तर मलाई अन्य अप्ठेरो विषय भन्दा पनि सामान्य विषय लागेर फेल हुँदा नरमाइलो लाग्यो । मैले २०४१ सालमा एसएलसी पास गरेको हुुँ ।

बालापन त भैगो, कहिलेकाहीँ बद्मासी पनि गरियो । प्रायः गाउँमा दुई ठाउँमा बस्ने गरिन्थ्यों । औल र लेक बस्ने हुन्थ्यो । बुबाआमा अर्को घरमा गएको बेलामा साथीहरूसँग मिलेर उखु चोरेर खाइन्थ्यो । पहिले उखु त्यसपछि गाली खाने हुन्थ्यो । मैले बाल्यकालमा आफूभन्दा ठूलासँग साथ हुन्थ्यो । म सानैदेखि कुनै पनि कुरामा तर्क गर्न मन पराउँथे । निडर स्वभावको पनि थिए । सत्य कुरा बोल्नुपर्छ र डर मान्नुहुँदैन भन्ने लाग्थ्यो । पढेर यो नै बन्छु भन्ने वातावरण नै थिएन । गाउँमा बढी देखिने भनेको शिक्षक र कर्मचारी हुन्थे । पढेपछि त्यही नै बनिन्छ भन्ने थियो । मलाई पढेर जुनसुकै ठाउँमा भए पनि नेतृत्व गर्नुपर्छ भन्ने लाग्थ्यो ।

बाल्यकालमा नयाँ कपडा लगाउन पाउँदा धेरै रमाइलो लाग्थ्यो । हाम्रो पालामा विशेष गरेर दुई वटा पोशाक हुन्थ्यो । चाडपर्वमा लगाउने र स्कुल जाँदा लगाउने । कपडा धुनलाई साबुुन हुन्थेन । रिठ्ठा र खरानीमा कपडा पकाएर धुने गरिन्थ्यो । मोबाइल फोनको त हाम्रो पुस्ताले कल्पना पनि गरेका थिएनौं ।

मैले एसएलसी पछि सुर्खेत क्याम्पस (शिक्षा) बाट आईए पास गरे । स्नातक तह र स्नातकोत्तर सोही क्याम्पसबाट पूरा गरियो । नेपाली र अंग्रेजी दुवै विषयमा स्नातकोत्तर गरे । कानुुन पढ्ने रहर थियो । त्यो पनि पूरा गरियो । एलएलबी गरे । अघिल्लो वर्ष मात्रै मैले भारतको सत्यसाई युनिभर्सिटी अफ टेक्नोलोजी एण्ड मेडिकल साइन्सेस मध्यप्रदेशबाट शिक्षामा पीएचडी सक्काएँ । मैले २०४१ सालदेखि नै शिक्षण पेसा सुरू गरेको हुँ । २०४५ सालमा स्थायी शिक्षक भएँ । १७ वर्ष शिक्षक र १४ वर्ष स्रोत व्यक्ति भएर काम गरियो । पाँच वर्ष अघि सरकारी जागिरबाट स्वैच्छिक अवकाश लिएँ । हाल आरटीआई इन्टरनेशनलको प्रारम्भिक कक्षा पढाइ कार्यक्रम अन्तर्गत सुर्खेतको संयोजकको रूपमा कार्यरत छु ।

प्रकाशित मितिः   २४ माघ २०७७, शनिबार ०९:००